Στις περιπτώσεις εκείνες όπου – κατά τη διάρκεια μίας χειρουργικής επέμβασης – ο χειρουργός κρίνει ότι απαιτείται άμεση παθολογοανατομική γνωμοδότηση εφαρμόζεται η μέθοδος της Διεγχειρητικής Συμβουλευτικής (Ταχεία Βιοψία).

Η εξέταση παραγγέλλεται πάντα από τον χειρουργό και μόνον όταν το πόρισμα της ενδέχεται να τροποποιήσει την έκταση της επέμβασης.Τα ερωτήματα στα οποία καλείται να απαντήσει άμεσα ο παθολογοανατόμος είναι τα εξής:

• Ο ιστός είναι καρκινικός ή όχι
• Υπάρχει μετάσταση σε λεμφαδένα ή απομακρυσμένη εστία
• Τα όρια αφαίρεσης του όγκου είναι αρνητικά ή θετικά (ελεύθερα ή κατειλημμένα)

Η μέθοδος της ταχείας βιοψίας εφαρμόζεται σε τομές από κατεψυγμένο ιστό και σπανιότερα σε εντυπώματα από νωπό ιστό. Επειδή οι τομές από κατεψυγμένο ιστό δεν έχουν την ίδια ποιότητα με αυτές της κανονικής διαδικασίας η ταχεία βιοψία ακολουθείται υποχρεωτικά και τεκμηριώνεται μόνον μετά από την κανονική ιστολογική εξέταση.

Η διαδικασία ολοκληρώνεται για έκαστη εντόπιση με απαίτηση για ταχεία βιοψία μέσα σε 15 έως 20 λεπτά και ο χρόνος μετρά από την παραλαβή του δείγματος στο εργαστήριο μέχρι την τηλεφωνική ενημέρωση του χειρουργού για την εκτίμηση του δείγματος.

Εφόσον υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία για τη διάγνωση επί του υλικού της ταχείας βιοψίας ο παθολογοανατόμος είναι υποχρεωμένος να ενημερώσει τον χειρουργό και να παραπέμψει (defer) την διάγνωση μετά από την κανονική ιστολογική εξέταση.

Η ταχεία βιοψία μπορεί να επιβεβαιώσει την υπόνοια της προεγχειρητικής κλινικής διάγνωσης και να τροποποιήσει την προγραμματισμένη χειρουργική προσέγγιση σε ποσοτό 39% των χειρουργικών επεμβάσεων

Η ταχεία βιοψία στα χέρια έμπειρων παθολογοανατόμων αποτελεί εξαιρετικό βοηθητικό διαγνωστικό εργαλείο με το ποσοστό συμφωνίας της ταχείας βιοψίας με το τελικό πόρισμα της κανονικής ιστολογικής εξέτασης να ανέρχεται σε περίπου 97%.